Φιλοκτήτης

Ήρωας της ελληνικής μυθολογίας. Ο μύθος τον απεικονίζει οπλισμένο με άσφαλτα βέλη, που του τα είχε δωρίσει ο Ηρακλής. Έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Τροίας, αλλά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού οι σύντροφοί του τον εγκατέλειψαν στη Λήμνο, εξαιτίας της ανυπόφορης δυσωδίας που δημιουργούσε μια γαγγραινώδης πληγή στο πόδι του από το δάγκωμα ενός φιδιού. Ύστερα από δέκα χρόνια οι Έλληνες αναγκάστηκαν να ζητήσουν τη βοήθειά του, χωρίς την οποία, σύμφωνα με έναν χρησμό, δεν θα κατακτούσαν ποτέ την Τροία. Ο χρησμός που αφορούσε τον Φ. αποδίδεται από άλλους στον μάντη των Τρώων Έλενο και από άλλους στον μάντη των Αχαιών Κάλχα: σύμφωνα με αυτόν μόνο τα βέλη του Φ. θα μπορούσαν να αποφασίσουν για τον Τρωικό πόλεμο. Αυτός, πραγματικά, σκότωσε με ένα βέλος του τον Πάρη. Τραγωδίες με θέμα τον Φ. έγραψαν ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος κι ο Ευριπίδης, αλλά μόνο του πρώτου το έργο έχει σωθεί. Η ομώνυμη τραγωδία (409 π.Χ.) του Σοφοκλή πραγματεύεται το θέμα της σύγκρουσης του συναισθήματος του πατριωτισμού με τον ανθρωπισμό. Οι Έλληνες πολιορκητές της Τροίας παίρνουν χρησμό ότι, για να εκπορθήσουν την πόλη πρέπει να συμμετάσχουν στον αγώνα και τα τόξα του Ηρακλή, που τα είχε στα χέρια του ο Φιλοκτήτης. Επειδή όμως εκείνος είχε εγκαταλειφθεί ήδη στην αρχή της εκστρατείας από τους Έλληνες στη Λήμνο, αποστέλλεται κατά το δέκατο έτος του πόλεμου ο Οδυσσέας μαζί με τον γιο του Αχιλλέα Νεοπτόλεμο, για να πείσουν τον ήρωα να έρθει με τα όπλα του στην Τροία. Εκείνος αρνείται, αλλά, τη στιγμή που καταλαμβάνεται από κρίση, ο Νεοπτόλεμος καταφέρνει να γίνει κάτοχος των τόξων. Στη συνέχεια ο Οδυσσέας πείθει με τα λόγια του τον Νεοπτόλεμο να του παραδώσει τα τόξα. Όταν συνέρχεται ο Φιλοκτήτης από την κρίση, ο Νεοπτόλεμος του δίνει πίσω τα όπλα του, συγκινημένος από τις συμφορές του. Το δράμα φτάνει σε αδιέξοδο, την κατάλληλη στιγμή όμως επέρχεται η λύση με τον από μηχανής θεό. Εμφανίζεται ο Ηρακλής από τους ουρανούς και πείθει τον Φιλοκτήτη να πάει στην Τροία για να εκπληρωθεί το θέλημα του Δία. Η τραγωδία του Σοφοκλή Φ. είναι ένα από τα καλύτερα έργα του μεγάλου τραγικού ποιητή με φανερή την επίδρασή του από τον Ευριπίδη. Διακρίνεται για τη λεπτότητα της τέχνης του διαλόγου, την ευγένεια και τη συγκινητική αλήθεια των συναισθημάτων, ενώ υποδειγματική είναι και η αρμονικότητα του στίχου.